TUNGTONGAN ITI LENGGUAHE NGA ILOKANO (1)


  • Maysa a tungtongan maipapan iti Lengguahe nga Ilokano


    Quintin Mariano Hello kabsat Aurelio Solver Agcaoili ken amin a kakabsat nga Ilokano naimbag nga orastayo. Umuna, naitaoak a puro nga Ilokano uray no saanko a naadal iti pormal a panagsursuro. Naipatawid laeng kaniak babaen ti pannakisasao iti inaldaw-aldaw ken panag basak iti Bannawag nga isu ti nakaadalan ti kaaduan a kailiantayo. Uray no kasta adu dagiti naggigidiatan ti maysa ken maysa uray pay iti uneg ti maysa a pamilya. Ti kangrunaan ken kadakkelan ket ti panagaramat iti NGA ken A ken ti TI ken ITI. Kadagidi nabasbasak nga imprenta ken sursurat dagiti tattao nadlawko met ti panaggigidiat ti panagaramat dagiti nadumaduma a tattao kadagiti letra a mabalin kadi nga ibagatayo a kabubukodantayo wenno bulod kas koma kadagiti letra C, F ken Q malaksid iti pannakaaramatda a kas nagan wenno a sao maibaet laeng iti bayat ti panagsao wenno panagsurattayo. Kunak no puroak nga Ilokano Apo ngem nakaad-adu dagiti bokabularyo nga iburburaymo a saanko pay nasalsalaw ket no dadduma agmalangaak no sadinno a parte ti Kailukuan ti nakaar-aramatanda. Ket ita kunkunatayo nga ipaadal wenno adalentayo ti bukodtayo a dila nga isu ti Ilokano, adu dagiti mapukaw ta no surutentayo dagiti kabaruanan wenno agdama a pannakisarita wenno panagsurat maiyaw-awan dagiti immun-una a pannarita ta kas met la buriken ti pagsasaotayo. Idi panawenko Pilipino ti maar-aramat ket ita Filipino metten ta nagluposen ti pagsasaotayo ditoy ilitayo a Pilipinas. Saan kadi a rumbeng a sukatantayo met ti sombolo ti panagmaymaysa ti bukodtayo a pagsasao ditoy Kailokuan iti "Baro nga Ilokano"? Numanpay narigat para kadagiti dadduma ta agsasabali ngarud dagiti nakayanakan a dila ditoy Kailukuan, iti panagtaray dagiti tawen ket agsimbengto met laeng. Uray dagiti mannursuro ket agrigatda met aglalo kadagiti sabali ti pagsasaona.
    3 hours ago · Unlike · 1
  • Aurelio Solver Agcaoili Patgen nga Apo Quintin Mariano: agpayso ti kunayo. No kitaentayo ti diakroniko a panagdur-as, daytay evolusion ti pagsasao nga Ilokano, adda makitatayo a makunkuna a historikal a muhon: umuna, pre-Kastila (a masaripatpatan kadagiti dokumento a Kastila a mangibagbaga iti no asinnotayo, ken ti napasamak a pannakaperdi daytoy a kinaasinno); maikadua, ti kinkastila/mara-Castila a pannakaisurat, a simmurot iti alfabeto Romano/Romanisado a pagsasao nga Español (a naggapu met iti Latino); maikatlo, ti Tagalogisado a panawen, a panawen ti panangsurot ti Bannawag iti gramatika/ortografia ti Tagalog (a nagbalin a 'kasla' wadan ti nakasurat nga Ilokano); ken ti maisingsingasing a kontemporaneo a wadan/padron nga ar-aramatenmi iti Universidad iti Hawaii a kas wagas ti panangisuromi iti digri nga Ilokano (dakami laeng, iti entiro a lubong, ti mangisaysayangkat iti kastoy, ket awanen ti pakaalaan pay iti digri no di laeng iti Universidadmi). Gapu kadagiti padastayo, ken kasta metten iti rekisito ti pannakapadur-as ti disiplina iti panagadal nga akademiko iti Ilokano, ken gapu kadagiti rekisito ti profesion a pakaibilangan ti kasanayan iti Ilokano, masapul ditoy ti nainsirmataan a panangsirig iti direksion ti panagadal iti Ilokano, a banag nga ar-aramidenmi. Ditoy lugarmi, dakami dagiti binigbig ti federal a gobierno, kasta metten ti estado/lokal a gobierno tapno isayangkatmi dagiti nagduduma a servisio a pakasapulan iti profesionalisado a kasanayan iti Ilokano. Adu dagitoy: nagkaadu, nga iti pattapattami ket saan a mapaspasamak iti Filipinas. Saankon a binsabinsaen dagitoy: umayen ti panangibagami a saanen a masnop ti panangiyalikakatayo iti Ilokano iti romantisado a wagas no di ket importante a kitaentayo a ti pagsasao nga Ilokano ket mabaelanna ti akemna nga agbalin a mangibabaet (nga instrumento) iti pannakaipeksa iti padas a pangtao, ken iti sirmata a masapul a mamagkammayet kadatayo. Ngarud, masapul a makita nga agkamtud ti wagas/padron/modelo a dati. Ngarud, masapul ditoy ti kontemporaneo a panangsirmata no sadinno ti pagturongan daytoy a pagsasao--panagsirmata a nakakugnal iti padas ken arapaap, ken iti rekisito ti profesionalisado a diskurso. Saan a barengbareng daytoy nga aramid, isu a masapul ditoy ti umno ken umisu a pannakatinong, ken ti panangbigbig kadagiti aramid dagiti agsuksukimat, saan laeng a no ania ti kayat ti kaaduan. Naimbag nga orasyo, apo.

    HON, HI, Abril 26, 2013

No comments: